İkale Sözleşmesinin Şartları başlıklı bu yazımızda geçerli bir i̇kale yapabilmek i̇çin gerekli olan tüm bilgileri sizlerle paylaştık.
İkale Nedir?
İkale, taraflar arasındaki sözleşmenin karşılıklı anlaşma yoluyla sona erdirilmesidir. İş hukukunda i̇kale özel olarak düzenlenmemiştir. Ancak bazı durumlar söz konusu olduğunda tarafların karşılıklı olarak i̇ş sözleşmesini sona erdirmeleri gereği hasıl olduğundan i̇kale müessesesi i̇ş hukukunda da yer bulmuştur.
İş Sözleşmesinin İkale Yolu ile Sona Erdirilmesi başlıklı yazımızda geçerli bir i̇kale sözleşmesi sonucunda i̇ş akdinin nasıl sonlanacağını açıklamıştık.
Bu yazımızda; geçerli bir i̇kale sözleşmesinin taşıması gereken koşulları sizinle paylaşacağız.
İkale Sözleşmesinin Şartları
Bilindiği üzere i̇ş hukukunda hakim olan ilke; işçi yararına yorumdur. Ancak i̇kale söz konusu olduğunda, ekonomik olarak güçlü olan işverenin, işçinin haklarını i̇hlal etmesi risk dahilindedir. Bununla birlikte i̇ş güvencesi kapsamında olan işçilerin bu güvenceden faydalanmasını engellemek adına da bu i̇kale sözleşmelerinin işçilere imzalatıldığı görülmüştür.
Ancak yukarıda da bahsettiğimiz gibi, i̇kale müessesesi i̇ş hukukunda düzenlenmemiştir. Uygulamada görülen bu sözleşmenin geçerli olabilmesi ve olası hak ihlallerinin engellenmesi i̇çin Yargıtay tarafından i̇kale konusunda verilen kararlarla hukukumuza bir takım kurallar yerleştirilmiştir.
Uygulamada bir i̇kale sözleşmesinin geçerli olup olmadığını bu Yargıtay kararlarından faydalanarak tespit edebiliyoruz.
Genel Hükümlere Tabi Olması
İkale sözleşmesinin kanun tarafından düzenlenmediğini belirtmiştik. Fakat nihayetinde borçlar hukuku kapsamında bir sözleşme niteliğini taşımaktadır. Bu nedenle her ne kadar ayrı olarak düzenlenmemişse de Borçlar Kanunu’ndaki sözleşmenin geçerlilik şartlarına dair genel hükümlere tabidir.
İrade Fesadı Bulunması Halinde
Borçlar Kanunu genel hükümleri kapsamında bütün sözleşmeler i̇çin geçerli olan irade bozuklukları halleri ikale sözleşmeleri yönünden de uygulama alanı bulur. Diğer bir ifade ile, sözleşmenin taraflarının sözleşme imzalanırken hata veya hileye düşmemiş olması, tehdit altında imzalamamış olması gerekir. Bu irade fesadı hallerinden birinin olması halinde, iradesi fesada uğratılan kişinin 1 yıl içerisinde dava açma hakkı doğacaktır.
İşçi Lehine Yorum İlkesi
Her ne kadar ikale sözleşmesinin şekli, yapılması, kapsam ve geçerliliği Borçlar Kanunu hükümlerine göre saptanacak ise de; esasında ilişkin değerlendirmelerin i̇ş hukuku kapsamında yapılması gerekmektedir. Bu da işçi lehine yorum ilkesinin ışığında bu sözleşmelerin değerlendirilmesi gerektiği anlamına gelir.
Makul Yarar Ölçütü
İkale sözleşmesi başlığı altında en önemli şart; Yargıtay tarafından getirilmiş; makul yarar ölçütüdür.
Makul yarar ölçütü, ikale sözleşmesi yapma konusunda talebin işçi veya işverenden hangisinden geldiğinin araştırılmasını ve bu araştırmanın somut olayın özellikleri dikkate alınarak yapılmasını emreder. Yani işçinin i̇kale sözleşmesini yapmakta yararı var mıdır, yok mudur, bunun incelenmesi gerekir.
Ayrıca işçinin ikale sözleşmesi nedeniyle işverenin bazı yasal yükümlülüklerinden doğan ödemelerden mahrum kalıp kalmadığına bakılır.
İşçi açısından, ihbar ve kıdem tazminatı ile birlikte iş güvencesi tazminatı, hatta boşta geçen süreye ait ücret ve diğer haklardan bazılarını ya da tamamını ikale sözleşmesi dâhilinde kararlaştırmalıdır. İşçinin maddi olanaklarından ciddi derecede yoksun kalması halinde sözleşme geçerliliğini kaybeder.
İkale Sözleşmesi Geçersiz Olursa
Yukarıda açıkladığımız şartlardan birinin yokluğu sözleşmeyi geçersiz kılacaktır. Bu halde işçi mahrum kaldığı işçilik alacaklarından ve var ise i̇ş güvencesi hükümlerinden yararlanacaktır.
İkale Sözleşmesi ve İşe İade Davası
Geçerli bir i̇kale sözleşmesi neticesinde işe i̇ade davasının açılması gerekmektedir. Ancak bu ifade davanın açılamayacağı anlamına gelmez, davanın kabul edilmeyeceği anlamına gelir.
Yani kimsenin dava açma hakkı engellenemez. Ama geçerli bir i̇kale sözleşmesine rağmen dava açan işçinin davasının kabul görmemesi riski vardır. Eğer dava kabul edilmez ise, davacı hem yargılama giderlerinden hem de karşı vekalet ücretinden sorumlu olacaktır.
Bu nedenle sözleşme yaparken, ya da i̇kale sözleşmesine taraf olurken, daha sonra büyük bir hak kaybına uğramamak adına uzman bir avukattan hizmet almanızı tavsiye ediyoruz.